wika
Jednym z elementów badawczych jakimi zajmuje się archeologia są stanowiska cmentarne jakie pozostawiały po sobie dane kultury. Dostarczają one wielu informacji tj. zwyczajach danej grupy, sposobie życia, pozycji cywilizacyjnej. Dzięki pozostałościom tym możemy odtworzyć życie codzienne prehistorycznych kultur.
Jedną z ciekawszych tradycji pogrzebowych reprezentuje grupa Chłopice-Vesele. Oprócz cmentarzyska (32 groby) w miejscowości Vesele na Słowacji nie znane są inne większe skupiska grobów należących do kultury Chłopice-Vesele. Najczęściej występuje jeden, dwa lub najwyżej kilka pochówków zgrupowanych razem. Jak dotychczas brak jest dowodów wiążących miejsca pochówków z miejscami osadnictwa. Pochówki są zazwyczaj płaskie, z wyjątkiem pojedynczych grobów pod kurhanami na Wołyniu. Panował obrządek szkieletowy (z wyjątkiem jednego grobu ciałopalnego ze Starachowic). Zmarłych chowano w jamach o zarysie kolistym, owalnym lub prostokątnym. Mężczyzn układano na prawym boku, a kobiety na lewym z nogami silnie podkurczonymi. Obie ręce składano w pasie, na piersiach lub tylko jedną rękę tak składano, a drugą wyprostowaną układano wzdłuż ciała. Większość grobów wyposażona jest w jedno naczynie (rzadziej dwa). W grobach męskich ułożone są one w okolicy miednicy, zaś w żeńskich w rejonie twarzy. Do wyposażenia grobów należą także: wyroby kamienne, groty strzał, szydła i ozdoby kościane, paciorki z muszli, zębów zwierząt, czasami miedziane zausznice w kształcie liścia wierzbowego, kółka-pierścionki, czasami drobne wyroby ze złota, narzędzia codziennego użytku. W miejscowości Vesele spotyka się także złożone do grobu kości kozy lub owcy. Do najciekawszych grobów należy pochówek psa wyposażony w dwa naczynia (Strzyżów, na wschód od Hrubieszowa).
Cmentarzyska kultury mierzanowickiej zakładane były przede wszystkim w pobliżu osiedli. Były one różnej wielkości, największe liczą nawet 150-300 pochówków. Jamy grobowe mają kształt owalny lub prostokątny. Zmarłych składano bezpośrednio do jam grobowych lub w trumnach z wydrążonej kłody drewnianej, czasami owiniętych w matę lub plecionkę z patyków. Podobnie jak w kulturze ceramiki sznurowej zmarli byli układani w pozycji skurczonej lub z tylko podchylonymi nogami. Mężczyzn układano na prawym, a kobiety na lewym boku. Znane są także przypadki pochówków podwójnych. Wyposażenie grobów było zazwyczaj ubogie. Spotyka się nieliczne naczynia gliniane. Natomiast cecha charakterystyczną jest wyposażanie zmarłych w kolie z paciorków kościanych, fajansowych, z muszli lub kłów zwierząt. Dosyć licznie występują także narzędzia krzemienne i kościane oraz nieliczne wyroby metalowe.
Kultura strzyżowska charakteryzowała się lokowaniem cmentarzysk na stokach wzniesień. Największe cmentarzyska to Raciborowice oraz Torczyn (rej. Łuck, Ukraina). Zdecydowanie przeważają groby płaskie, jedynie na kresach wschodnich zasięgu tej kultury spotyka się pochówki w kurhanach. Nie jest jednak pewne czy nie są to pochówki wtórne w nasypach starszych mogił. w kulturze tej panuje wyłącznie obrządek szkieletowy. Brak jest wyraźnie wyróżnionego kierunku składania zwłok. Obok zwykłych jam grobowych występują groby z obstawą kamienną przykryte płytami kamiennymi. Zmarłych układano przeważnie w pozycji wyprostowanej na wznak z rękami ułożonymi wzdłuż tułowia lub zgiętymi w łokciach i złożonymi na piersiach. Regułą są groby jednostkowe, chociaż spotyka się pochówki podwójne (np. Gródek nad Bugiem). Zdecydowanie większa część grobów jest wyposażona. O wiele częściej niż w kulturze mierzanowickiej zawierają ceramikę. Ilość naczyń w grobach kultury strzyżowskiej waha się pomiędzy 1 a 5. Najliczniej spotykane są amfory i pucharki doniczkowate. Poza ceramiką zmarłych wyposażano w wyroby krzemienne: głównie siekiery, sierpy, groty oszczepów i wiertła. Dosyć liczne są także wyroby z kości: szpile, igły, paciorki. Częściej też niż w kulturze mierzanowickiej występują ozdoby i wisiorki z muszli.
Cmentarzyska kultury iwieńskiej lokowane były przede wszystkim na pagórkach lub wzgórzach morenowych w pobliżu wody. Stwierdzono także wkopy w nasypy grobowców kujawskich. Z bardzo niewielkiej liczby przebadanych grobów wynika, że zmarłych chowano w pozycji skurczonej. Niewykluczone jest także sporadyczne ciałopalenie. Groby wyposażane były dosyć monotonnie. Zazwyczaj w 1-2 naczynia, czasami ich liczba dochodzi jednak aż do 6-7. Naczynia składano zarówno w okolicach nóg jak i klatki piersiowej. Czasami do grobów składano także szpile lub szydła kościane. Wyroby kamienne lub metalowe jako wyposażenie grobowe znajdowane są niezmiernie rzadko. Odróżnia to w sposób zasadniczy kulturę iwieńską od kultury unietyckiej. Kultura unietycka umieszczała w grobach wyroby miedziane, a także ozdoby ze złota pochodzące z importu. Przy mogiłach odnajdywano często czaszki zwierząt co świadczy o ważnej ich roli w ówczesnej kulturze.
Najbardziej charakterystycznym obrządkiem pogrzebowym ludności kultury przedłużyckiej był obrządek szkieletowy. Zmarłych układano w pozycji wyprostowanej. Nie stwierdzono wyraźnej reguły w orientacji szkieletów w grobach. W późniejszych fazach tej kultury coraz częstszym staje się obrządek ciałopalny. Groby ciałopalne były zazwyczaj grobami jamowymi ze szczątkami zmarłego rozsypanymi w jamie grobowej. Najbardziej charakterystyczną formą grobów, w kulturze przedłużyckiej, są groby kurhanowe. Kurhany sypane były z ziemi, ale bardzo często w nasypach występują różnorodne konstrukcje kamienne. Do częstych konstrukcji zalicza się kręgi kamienne o średnicy od kilku do ponad 20 metrów otaczające najczęściej centralnie położony grób. Komora grobowa przykrywana była najczęściej kamiennym brukiem lub kopcem z kamieni. Kamienne kręgi znane są m.in.z Głogowic, Skoroszowa (woj dolnośląskie), Wysocka, Smoczewa oraz Grabonogu. Cechą wyróżniającą groby kultury przedłużyckiej jest ich wyposażenie składające się przede wszystkim z wyrobów brązowych. Ceramika występuje w nich niezmiernie rzadko. Znajduje się w nich także wyroby kamienne, bursztynowe i szklane. Wyposażenie grobów składa się w przeważającej części z ozdób (części ubioru). W grobach męskich spotyka się także broń (sztylety, miecze, groty włóczni) rzadko narzędzia.
Zarówno cmentarzyska jak i sam obrządek pogrzebowy ludności kultury trzcinieckiej odznaczają się dosyć dużą różnorodnością. Podstawową formą rytuału pogrzebowego jest obrządek szkieletowy, który występuje na całym obszarze zajmowanym przez omawianą kulturę. Pochówki ciałopalne stanowią mniejszość i należą raczej do schyłkowej fazy naszej kultury. W obrębie kultury trzcinieckiej występują cmentarzyska płaskie oraz pod kurhanami, przy czym te ostanie znane są raczej z regionów południowych i zachodnich. Groby szkieletowe są zarówno pojedyncze jak i zbiorowe dochodzące nawet do 20 osobników. Pochówki ciałopalne znane są głównie w postaci grobów warstwowych i jamowych.
Wkrótce do głosu zaczęły dochodzić kultury z kręgu pól popielnicowych, które charakteryzowały się wyłącznie ciałopalnym obrządkiem pogrzebowym. Taką kulturą była kultura łużycka, która funkcjonowała na przełomie dwóch epok: brązu i żelaza.
Jeżeli znacie inne przykłady obrządku pogrzebowego to zapraszam do podzielenia się swoją wiedzą.
Nie mam wielkiej wiedzy w zakresie kultur zamieszkujacych tereny Europy środkowej, ale kiedy niedawno zetknęłam się z pochówkami ciałopalnymi spodobała mi się jedna informacja - w pochówkach ciałopalnych na stan kości wskazuje na temperaturę, w której były wypalone. Można na tej podstawie wnioskować zarówno o możliwościach danej kultury (bądź co bądź rozżarzyć drewniany stos do 900'C i zgromadzić dość opału, by utrzymywać tę temperaturę przez czas potrzebny do spopielenia większości szkieletu to niemałe przedsięwzięcie) a także o pozycji danej osoby w społeczności (czy "chciało im się" porządnie wypalić szkielet, czy też zostawiali przyczernione kości).
Ciekawe jest także to, że zarówno w popielnicach, jak i w grobach, w których rozrzucano kości, zachowywano anatomiczny porządek ułożenia szczątków. W popielnicach kości czaszki znajdywano przeważnie na samej górze naczynia.