wika
„Przejęci niezłomną ufnością w ostateczne zwycięstwo ich broni i życzeniem powodowani, by ziemie polskie przez waleczne ich wojska ciężkimi ofiarami rosyjskiemu panowaniu wydarte do szczęśliwej przywieść przyszłości, Jego Cesarska Mość Cesarz Niemiecki i Jego Cesarska i Królewska Mość Cesarz Austrii i Apostolski Król Węgier postanowili z ziem tych utworzyć państwo samodzielne z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem. Dokładniejsze oznaczenie granic Królestwa Polskiego zastrzega się. Nowe Królestwo znajdzie się w łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami rękojmię potrzebną do swych sił rozwoju.”
Oto fragment słynnego aktu 5 listopada z 1916 roku.
Reakcje na owy dokument wśród Polaków były różne, „pasywiści” przyjęli ten akt niechętnie, i na znak tego 11.XI.1916 roku opublikowali tzw. protest lozański, który podpisał m.in. Dmowski. „Pasywiści” krytykowali odezwę Beselera, która wzywała do wstępowania do armii polskiej, ale nie mówiła nic o niezawisłej Polsce.
„Aktywiści” z kolei przyjęli ten akt z zadowoleniem, ale wspomniana wyżej odezwa Beselera nie zyskała ich przychylności.
Koalicja nie uznała aktu 5 listopada i mimo, że jego realizacja szwankowała, po wielu dziesiątkach lat Polska wróciła na mapę Europy, pod nazwą Królestwo Polskie.
Akt 5.XI. był pierwszym podważeniem obowiązującego do tej pory porządku wiedeńskiego.
Należałoby się zastanowić w tym momencie nad „szczerymi” intencjami obu cesarzy.
Chciałbym też porozmawiać jakie ten akt dla Polaków miał znaczenie, co im przyniósł, co przerwał i co umożliwiał.
Jakie stanowiska zajęły inne państwa Europy, jak zachowała się Rosja wobec takiego obrotu sprawy.
Czekam na Wasze opinie odnośnie tego aktu.
Należałoby się zastanowić w tym momencie nad „szczerymi” intencjami obu cesarzy.
Chciałbym też porozmawiać jakie ten akt dla Polaków miał znaczenie, co im przyniósł, co przerwał i co umożliwiał.
o intencjach można się było przekonać bardzo szybko - chodziło o pozyskanie sił do armii. Państwa Centralne dość boleśnie odczuwały braki w ludziach.
Intencje cesarzy, niemieckiego i austriackiego, jak już zresztą zauważył Edward, były oczywiste. Polscy rekruci mieli zasilić szeregi armii państw centralnych. Rzekomy plan utworzenia Królestwa Polskiego stanowił niejako "przynętę" dla Polaków żyjących pod zaborami.
Akt 5 listopada przerwał długi okres bagatelizowania sprawy polskiej na arenie międzynarodowej. Był pierwszym konkretnym dokumentem, który miał zmienić sytuację Polaków.
Na reakcję Rosji nie trzeba było długo czekać. Już w grudniu 1916 Mikołaj II wydał ukaz, zapowiadający utworzenie po wojnie państwa polskiego. Intencje cara były jednak zbliżone do celów, jakie chcieli osiągnąć wcześniej Franciszek I i Wilhelm II.
Intencje obu cesarzy były oczywiste, świadczył już o tym fakt, że wezwano do utworzenia armii, ale sprawa granic i stopnia suwerenności pozostawała jakby na boku. Ten akt jednak miał znaczenie przełomowe, gdyż po raz pierwszy przekreślał on solidarność zaborców w sprawie polskiej, którzy przysięgali sobie niegdyś, że nigdy nie doprowadzą do obdudowy państwa polskiego. Teraz jednak, za plecami Rosji zaczyna się budować taki organizm na nowo.
Na reakcję Rosji nie trzeba było długo czekać, gdyż 25.XII.1916 roku car Mikołaj II stwierdził w rozkazie noworocznym, że celem wojny dla Rosji będzie także odbudowa Polski „złożonej z 3 dotąd rozdzielonych części”.
16.II.1917 roku jednak car abdykował, a władzę wówczas przejął Rząd Tymczasowy Jurija Lwowa.
27.III. konkurencyjna w stosunku do tego rządu Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, składająca się z mienszewików i eserowców przyjęła dokument, w którym uznała prawo Polaków do budowy własnego państwa.
Manifesty takie nie miały jednak bezpośredniego przełożenia na losy zim polskich, które były pod jurysdykcją państw centralnych. Manifesty były jedynie deklaracjami intencji, ale sprowokowały Zachód do zajęcia stanowiska wobec sprawy polskiej.
Akt 5 listopada był rozpoczęciem przez Niemcy i Austrie istnej licytacji – kto da więcej Polakom.