wika
Najstarszy syn Mieszka i Dobrawy, książę, a potem król Polski, przyjaciel Ottona III i św. Wojciecha, organizator zjazdu gnieźnieńskiego, zdolny wódz i administrator. Jego dokonania nie pozostawiają żadnych wątpliwości, że faktycznie był postacią wybitną, toteż chciałabym żebyśmy w tym miejscu zajęli się charakterem Bolesława - jakim był synem, mężem, ojcem, przyjacielem, jak traktował ludzi, czy wiadomości o jego porwyczości nie są przesadzone.
Jakim naprawdę człowiekiem był pierwszy król Polski?
Przyznam, że temat dość egzotyczny. Cóż, być może rzeczywiście bywało, że Bolesław miał ciężką rękę - wspomnieć warto choćby owych nieszczęśników nieposzczących w czasie Wielkiego Postu, których zgodnie z tym co pisze Gall Anonim potraktował w ten sposób, że kazał im wybijać zęby. Jaki był dla swojej rodziny - nie pamiętam na tyle kroniki Galla, jedno wydaje się, że źle zrobił - nie przyuczył odpowiednio swego syna Mieszka do wojaczki, nie rozwiązał też definitywnie kwestii następstwa tronu. To się później zemściło. I w tych kwestiach nie odbiegał jednak Bolesław od ówczesnych 'standardów' władcy państwa patrymonialnego, który swoje państwo traktował jak rycerz własne włości.
Jaki był dla swojej rodziny - nie pamiętam na tyle kroniki Galla, jedno wydaje się, że źle zrobił - nie przyuczył odpowiednio swego syna Mieszka do wojaczki, nie rozwiązał też definitywnie kwestii następstwa tronu.
Moim zdaniem jest to dowodem na to, że nie za bardzo zajmował się synem - a więc i rodziną. Może ciążył na nim zbyt wielki obowiązek (głowa państwa) by się tym przejmować.
Według mnie nie był on wcale takim dobrym władcą za jakiego się go powszechnie uważa, a to z tego powodu, że wielkość władcy zależy nie od tego czego dokona za życia (choć to też jest bardzo ważne), ale od tego co po sobie pozostawi. W przypadku Bolesława mamy pozaczynane wojny ze wszystkich stron ze wszystkimi sąsiadami, a nie sztuką jest podbijać tylko to później utrzymać. Bolesław "napompował olbrzymi balon", który za Mieszka II musiał pęknąć.
Na losach Mieszka II i państwa zbudowanego przez Bolesława zaważyła w dużej mierze reakcja pogańska, systemowa słabość państwa. Takich rzeczy nie mogli oni przewidzieć, ich umysłowość, wiedza o świecie takich związków jeszcze nie rozumiały. Zwłaszcza w tamtej epoce. To też w ocenie Bolesława trzeba wziąć pod uwagę, tym razem in plus dla niego.
Można się zgodzić z tym, że wzrost terytorialny państwa polskiego za czasów Bolesława, a także konflikty z sąsiadami rodziły zagrożenie dla przyszłości państwa. Niemniej jednak jest też faktem, że to brak stabilności wewnętrznej państwa i spory o władzę dały pretekst do zaatakowania państwa Mieszka II. Gdyby nie to, mógł on spokojnie wykorzystać czas swojego panowania na umocnienie zdobyczy ojca. Nie jest też prawdą, że były pozaczynane wojny - z Niemcami została zakończona w 1018, a gwarancją było małżeństwo z Odą. Również nie podjął, mimo prośby Świętopełka, ponownej interwencji na Ruś, uznając władzę Jarosława.
A zatem kryzysu szukałbym w kwestiach wewnętrznych, takich chociażby jak walka o władzę, zbyt surowe podejście do pogaństwa i bezpardonowe wprowadzanie chrześcijaństwa oraz osłabienie gospodarcze związane z wojnami. Gdyby nie te napięcia wewnętrzne, może Mieszko II poradziłby sobie z dziedzictwem ojca. W końcu to on odpierał główne siły cesarskie w 1015 roku i zmusił je do wycofania się. Obejmując władzę po ojcu był człowiekiem posiadającym sławę wodza i dyplomaty.
Na losach Mieszka II i państwa zbudowanego przez Bolesława zaważyła w dużej mierze reakcja pogańska, systemowa słabość państwa
Co do wewnętrznej słabości nie mam zastrzeżeń ponieważ kilkudziesięcioletnie państwo Polskie jeszcze nie miało prawa być stabilne, ale wątpliwy jest dla mnie wpływ reakcji pogańskiej. Coraz większa ilość historyków w ogóle bagatelizuje ten fakt i doszukuje się przyczyn kryzysu w innych miejscach.
Są też tacy, którzy mówią już o czasach Bolesława Chrobrego jako tych, gdzie wprowadzanie chrześcijaństwa siłą budziło opór, a to na pewno nie sprzyjało stabilności państwa. Jeżeli jeszcze dodać dość proste powiązanie ucisku podatkowego z nowym kultem, to wniosek nasuwał się sam - nowa religia sprawia pogorszenie sytuacji bytowej. Dlatego już w czasach idealizowanego Bolesława mogło dochodzić do wystąpień pogańskich. W czasach Mieszka nabrały one jedynie na sile. Nie oznacza to, że miały wpływ dominujący na wewnętrzną sytuację państwa, ale z pewnością stwarzały niebezpieczne dla jedności politycznej pęknięcia i utrudniały wewnętrzne scalanie państwa.
Nie przypominam sobie żeby ktoś kiedyś wspomniał o ewentualnych buntach za czasów Bolesława co oczywiście nie znaczy, że ich nie było, ale czy faktycznie mogły występować? Czasy Bolesława to czasy pierwszego pokolenia wychowywanego już w nowej wierze przecież. Bunty jakoś mi nie bardzo tutaj pasują
taką hipotezę wysunął między innymi Stanisław Sroka prof. mediewista z UJ, wskazując na twarde rządy Bolesława oraz dość rygorystyczne wprowadzanie chrześcijaństwa. Ale nie on jeden wskazuje, że lata 1018 - 1025 mogły być czasem jakichś lokalnych buntów. I to tendencja właściwa dla całej Europy, gdzie chrześcijaństwo wprowadzone było twardą ręką - musiała następować reakcja. Czyżby mieszkańcy ziem polskich byli wyjątkiem? Mało jednak o tym mówią źródła, gdyż Bolesław jest idealizowany. O surowości Bolesława i jego rządów można co nieco dowiedzieć się z kroniki Thietmara. Owszem, można mówić o nieprzychylności tego kronikarza, ale w tym wypadku bardziej podkreśla konieczność stosowania tych metod wobec ludu i chwali za ich stosowanie Bolesława.
Tak, Thietmar sam będąc biskupem trudno, żeby miał potępiać Bolesława za gorliwe szerzenie wiary i Kościoła, nawet jeśli był mu nieprzychylny z powodów politycznych.
A co sądzicie w takim razie o współdziałaniu Niemców i Rusi przeciw Polsce w tamtym czasie? Na ile to rzeczywiście występowało, a na ile jest to mit powielający nasze późniejsze dzieje i "rozciągający" nasze późniejsze doświadczenia w przeszłość?