wika
Epoka brązu ma zróżnicowane ramy czasowe, które zależne są od terenu jej występowania. Już w III tysiącleciu p.n.e., wykształciły się ośrodki, w których opanowano umiejętność obróbki metali na Kaukazie i obszarze nad Morzem Egejskim. W Egipcie i na Bliskim Wschodzie za początek epoki brązu przyjmuje się umownie rok 2500 p.n.e., w Europie Południowej 2000 p.n.e., a w Polsce 1800 p.n.e.. Koniec tej epoki przypada na lata 1000 - 700 p.n.e., kiedy to na Bliskim Wschodzie zaczęły tworzyć się pierwsze państwa i pojawiło się niewolnictwo, a na większości obszarów Europy rozpoczął się stopniowy rozkład wspólnoty pierwotnej.
Nazwa epoki pochodzi od używanych powszechnie narzędzi z nowo wprowadzonego surowca brązu-stopu miedzi z cyną.
Brąz pojawił się w Egipcie i Mezopotamii około 3500 p.n.e. Stosowano go jednak początkowo jako towar luksusowy do różnego rodzajów zdobień czy produkcji biżuterii. Z czasem dopiero zastosowano go do produkcji broni. Brąz antyczny był stopem miedzi z cynkiem (mosiądz). Brąz jest znacznie twardszy od miedzi, dlatego zastąpił ją w okresie eneolitu. Jednakże nadal jest materiałem na tyle miękkim, że jeszcze w ciągu jednej bitwy wykuta z niego broń wyginała się, przez co była niezdatna do dalszego użytku. Potrzebną do jego produkcji miedź i cynę uzyskiwano w kopalniach odkrywkowych.
Epoka brązu to rozwój gospodarki rolniczo-hodowlanej. Ważnym aspektem tamtejszego życia było również pasterstwo.
Kultury związane z wczesną epoką brązu, zamieszkujące ziemie polskie, w zasadzie jeszcze nie znały technologii wytwarzania brązu jednak pojawiły się pierwsze wytwory z miedzi, srebra i złota pochodzące z importów. Przyniosły je w latach 1850-1750 p.n.e. nowe grupy ludzkie z południa Europy reprezentujące kultury oparte na tradycji kultur ceramiki sznurowej: kultura strzyżowska i kultura mierzanowicka. Po nich pojawiła się kultura madziarowska i kultury związane z kulturą unietycką, do nich należą kultura grobsko-śmiardowska i kultura iwieńska. W tym czasie powstały silne ośrodki metalurgiczne. Epoka brązu to także bogate tradycje pogrzebowe. W tejże epoce zaczynają się pierwsze pochówki ciałopalne w Polsce. Pionierską kulturą, która pod koniec swojego istnienia zastosowała ten zwyczaj, była kultura trzciniecka. Kolejne kultury stosujące ten specyficzny ceremoniał pochodziły z kręgu kultur pól popielnicowych.
Do największych kultur epoki brązu funkcjonujących na terenach dzisiejszej Polski należą: kultura pomorska i kultura łużycka. Kultura łużycka powstała w końcowej fazie epoki brązu. Spuścizną pozostałą po tej kulturze jest Biskupin. Inne grody łużyckie znajdują się w Strzegomiu na Górze Bazaltowej, Łubowicach koło Raciborza oraz w Witowicach na Wzgórzach Strzelińskich. Pozostałością kultury łużyckiej w Polsce są również cmentarzyska miedzy innymi w Kietrzu.
W Polsce, w epoce brązu równolegle z wyrobami ze stopu miedzi i cyny używano też starszych, kamiennych narzędzi. I to przez dość długi okres czasu. Oczywiście, po jakimś czasie brąz wyparł całkowicie narzędzia kamienne ale był to proces wyjątkowo długotrwały.
Często epoka brązu kojarzy nam się tylko z pojawieniem się nowego rodzaju stopu metalu. Są jednak jeszcze inne, nie mniej ciekawe, dokonania człowieka w tamtym okresie. Przede wszystkim to właśnie w tej epoce pojawiły się pierwsze duże organizacje państwowe i plemienne, wykształciły się też podstawowe rzemiosła. Bardzo ważny jest też rozwój handlu dalekosiężnego. To on umożliwiał w wielu przypadkach importowanie metali i materiałów do wytopu brązu.
W Polsce, w epoce brązu równolegle z wyrobami ze stopu miedzi i cyny używano też starszych, kamiennych narzędzi. I to przez dość długi okres czasu. Oczywiście, po jakimś czasie brąz wyparł całkowicie narzędzia kamienne ale był to proces wyjątkowo długotrwały.
Tak to rzeczywiście warte zaznaczenia. Epoka brązu niosła ze sobą przełom w kontaktach handlowych obecnych ziem polskich ze światem śródziemnomorskim. Pierwsze narzędzia z brązu trafiły na nasze tereny właśnie z południa na drodze wymiany handlowej. Autochtoni jeszcze dużo czasu potrzebowali ażeby opanować sztukę wyrobu narzędzi z brązu.
Pierwsze wyroby z brązu były ozdobami albo elementami do ozdób np. z bursztynu. Dopiero z czasem zaczęto wykorzystywać brąz do wytwarzania narzędzi pracy, na samym końcu pomyślano o broni. Ważne jest również to, że w tej epoce pewne warstwy społeczne bogaciły się, doszło do wyraźnej stratyfikacji społeczeństwa ( świetnie to widać na podstawie pochówków i tzw. grobów książęcych). I to czego nie miały wcześniejsze materiały wykorzystywane do dalszej obróbki: uszkodzony przedmiot brązowy można było bez problemu przetopić, co więcej, dzięki "technice na wosk tracony" można było nadać mu kształt identyczny do tego przed przetopienia. Dzięki takim właściwościom brąz stał się niezwykle popularny. Pełen recykling, nic się nie marnowało.
Bardzo ważna jest właściwie całkowita zmiana obrządku pogrzebowego. Wcześniej był on szkieletowy, sporadycznie zdarzało sie nadpalanie lub całkowite spalanie zwłok. Wraz z początkiem epoki brązu obrządek ciałopalny staje się niemal regułą. Jest to być może związane z ewolucją ( albo też rewolucją) wierzeń, zaczęto wierzyć w różnego rodzaju demony i bać się powrotu zmarłego zza grobu.
Dopiero z czasem zaczęto wykorzystywać brąz do wytwarzania narzędzi pracy, na samym końcu pomyślano o broni.
Za to broń z brązu była jeszcze długo w użyciu w epoce żelaza. Brąz jest wytrzymalszy od kutego żelaza, choć oczywiście słabszy od stali. Stąd tak wiele broni znajdowanej na stanowiskach archeologicznych jest z brązu.
Natomiast brąz przy wyrobie ozdób miał jeszcze dodatkowy efekt wizualny, ponieważ łatwo się utlenia. Taka ozdoba może być brązowa, czerwona, no i w końcu zielona, kiedy pojawi się na niej patyna.
Jest bardziej miękki, przez co miecze brącowe gięły sie, ale też zdecydowanie bardziej elastyczny. Miecze żelazne zwyczajnie się łamały. W zasadzie chyba dopiero wynalazek damascenizacji stali rozwiązał ten problem.
W Egipcie i na Bliskim Wschodzie za początek epoki brązu przyjmuje się umownie rok 2500 p.n.e., w Europie Południowej 2000 p.n.e., a [b]w Polsce 1800 p.n.e..[b/] .
Taka datacja była rzeczywiście w tych starszych podręcznikach. Najnowsze badania wskazują na czas trwania epoki brązu na ziemiach polskich na lata:
1. I okres 2300-1600 BC
2. II okres 1700-1350 BC
3. III okres ----> tego nie jestem pewna, jednak szacuję na lata: 1350-700 (choć trochę za długo by było :) )