wika
Jest wątek o najlepszych i najgorszych władcach epoki, a często o ich ocenie decydowały sukcesy lub klęski militarne, które były w dużej mierze dziełem bezpośrednio sprawującym nad armią pieczę - hetmanów.
Akurat 19 marca minęła rocznica urodzin hetmana, który był prawą ręką Batorego, zagorzałego przeciwnika Habsburgów, w opozycji do Habsburgów poparł także Zygmunta Wazę. Za tego ostatniego jego gwiazda zaczęła gasnąć. Jan Zamoyski, bo o nim mowa, miał pewną wizję polityki państwa, a kiedy dostrzegł, że Zygmunt Waza za poparcie dla starań o utrzymanie szwedzkiej korony paktuje z Habsburgami, umiał się postawić. Jak oceniacie tego sekretarza Zygmunta Augusta, który popierał Walezjusza, za Batorego został Wielkim Hetmanem Korony, a za Zygmunta III popadł w niełaskę?
Tu hetmani wielcy koronni:
Rok objęcia
urzędu Rok złożenia
urzędu
lub śmierci Osoba
1503 1515 Mikołaj Kamieniecki - urząd pełnił do śmierci
1515 1526 Mikołaj Firlej - urząd pełnił do śmierci
1526 1527 vacat
1527 1559 Jan Amor Tarnowski - zrezygnował, zm. 1561 r.
1561 1569 Mikołaj Sieniawski
- urząd pełnił do śmierci
1569 1575 Jerzy Jazłowiecki - był formalnie hetmanem polnym, powierzono mu tylko "pełnienie obowiązków" hetmana wielkiego bez oficjalnej nominacji, zm. 1575 r.
1575 1578 l vacat
1578 lub 1579 1580 Mikołaj Mielecki - zrezygnował na skutek nieporozumień z królem Stefanem Batorym i kanclerzem w. kor. Janem Zamoyskim.
Zm. 1585 r.
1580 1581 vacat
1581 1605 Jan Zamoyski, pierwszy hetman wielki kor. mianowany dożywotnio, od tej nominacji stało się to regułą. Jednocześnie od 1578 kanclerz w. kor.
1605 1618 vacat
1618 1620 Stanisław Żółkiewski - nominacja 06.02.1618, jednocześnie od 06.03.1618 kanclerz w. kor. Zginął 06.10.1620 pod Cecorą.
1620 1632 vacat
1632 1646 Stanisław Koniecpolski (hetman)
1646 1651 Mikołaj Potocki
1651 1654 vacat
1654 1667 Stanisław Rewera Potocki
1668 do 1.02.1676 Jan Sobieski wybrany na króla 19.05.1674 r.
1676 1682 Dymitr Jerzy Wiśniowiecki
1682 1683 vacat
1683 1702 Stanisław Jan Jabłonowski
1702 1702 Feliks Kazimierz Potocki
1702 1706 Hieronim Lubomirski
1706 1726 Adam Mikołaj Sieniawski
1726 1728 Stanisław Rzewuski
1728 1735 vacat
1735 1751 Józef Potocki
1751 1752 vacat
1752 1771 Jan Klemens Branicki
1771 1773 vacat
1773 1773 Wacław Rzewuski - zrezygnował, od 1778 kasztelan krakowski (pierwszy senator świecki), zmarł 1779 r.
1774 1793 Franciszek Ksawery Branicki - od 1775 przywódca opozycji magnackiej przeciwko królowi, przeciwnik Konstytucji 3 Maja, 1792 współtwórca konfederacji targowickiej, zrezygnował z urzędu gdy okazało się że Targowica doprowadziła do II rozbioru ziem Rzeczypospolitej
1793 1794 Piotr Ożarowski - skazany i powieszony 09.05.1794 za zdradę kraju - od 1789 pobierał stałą pensję od ambasadorów rosyjskich, przeciwnik reform, targowiczanin, na sejmie grodzieńskim (1793) członek delegacji zatwierdzającej II rozbiór Rzeczypospolitej i redukcję armii.
Źródło: Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV - XVIII wieku, spisy. Wyd. PAN, Kórnik 1992
Dzięki za wykaz osób pełniących urzędy hetmańskie. Myślałem jednak bardziej o dyskusji nad konkretnymi postaciami, ich osiągnięciami i niepowodzeniami w rzemiośle wojennym.
Ale najpierw trzeba przynajmniej coś wiedzieć ogólnie.
Do dyskusji, uważam, że się przyda :)
1646 1651 Mikołaj Potocki
Bitwa pod Kumejkami odbyła się 16 grudnia 1637 (6 grudnia starego stylu) podczas powstania kozackiego 1637-38 (zwanego także powstaniem Pawluka.
Wojska polskie ok. 4000, Kozaków ok 13000, plus ok.8000 "czerni". Polskimi siłami dowodzi Mikołaj Potocki. Strona polska bitwę wygrywa. Ważne jest to, że nielicznym polskim siłom, udaje się, co rzadko się zdarzało, rozerwać kozacki tabor.
Bitwa piękna, ale jak nasz wódz sobie radził później?
Żółte Wody i Korsuń plus dwa lata niewoli tatarskiej.
Jak dla mnie (choć przyznaję, że ekspertem z życiorysu Potockiego nie jestem), to Kumejki stanowią najlepsze potwierdzenie na to, że ślepej kurze (Potockiemu) raz trafiło się ziarno.
Na podstawie jednej wygranej bitwy (choć fakt rozerwania taboru przez jazdę był zaiste fenomenem) najwyraźniej uznał się za świetnego dowódcę i cenę za to zapłacili kwarciani na początku powstania Chmielnickiego.
Wg mojej skromnej opinii jeden z najsłabszych hetmanów (dobrał się pod tym względem z Kalinowskim).
Uzupełniając, można dodać, że atak na tabor nastąpił z zaskoczenia, a mimo to Kozacy stawili dość zaciekły opór. Trzeba jednak brać pod uwagę respekt, jaki jeszcze mieli wobec wojsk regularnych. Uważam, że zasługa hetmana w tym zwycięstwie była dość znikoma, przypadek.
Przy ewidentnej przewadze wojsk kozackich, przypadek to chyba nie był. Ale można założyć, że miał dobrych doradców, a przede wszystkim znakomitych żołnierzy.
A i zgodzę sie z przedmówcami, generalnie hetman be.
1654 1667 Stanisław Rewera Potocki
W swej karierze wziął udział w 46 bitwach.
Zachęcam do dyskusji :)
Moje zdanie w sprawie hetmanów jest takie, że trafiali się wodzowie z prawdziwego zdarzenia, tacy co żołnierz na śmierć za nimi by poszedł. Trafiali się i ludzie którzy można rzec, byli przypadkowi. Jednak minusem urzędu było to że, piastowano go do późnej starości, co owocowało tym że, wódz w latach swojej młodości był wyśmienitym strategiem, taktykiem, nawet czasem ryzykantem a z czasem stawał się bardziej statyczny i zachowawczy w swoich działaniach.
Moimi typami na najlepszego wodza są w kolejności :
Jan Sobieski - jako hetman dowodził armią koronną przeciw min. Turcji, kampania prowadzona w sposób zdecydowany i można powiedzieć ryzkancki, jednak skutek zamierzony osiągnięto. Zmiana organizacji i sposobu prowadzenia walki z Tatarami i Turcją, szerokie spektrum spojrzenia na zagadnienia współczesnego pola walki. Jednak o czym pisałem powyżej, na starość wódz - już król - zatracił jasność spojrzenia, stał się skąpy i zachłanny, gdzie wcześniej potrafił wojsko z własnej sakwy opłacić i na hibernę do swoich majątków kwaterować.
Stanisław Żółkiewski - jedyny Polak który zdobył Moskwę - myślę że, więcej nic dodawać nie trzeba :)